Qazırgı uaqytta käsıpkerlerdıŋ qūqyqtaryn qorǧau özektı jäne memlekettıŋ basym baǧyttarynyŋ bırı bolyp tabylady. Qazaqstan Respublikasy Azamattyq kodeksınıŋ 10-babyna säikes memleket käsıpkerlık qyzmet erkındıgıne kepıldık beredı jäne ony qorǧau men qoldaudy qamtamasyz etedı. Qazırgı uaqytta käsıpkerlerdıŋ qūqyqtaryn tolyq qorǧaudy qamtamasyz etetın normativtık qūqyqtyq aktıler qoldanyluda, onyŋ ışınde Qazaqstan Respublikasynyŋ Käsıpkerlık kodeksı osy salaǧa biznestıŋ zaŋdy müddelerın qoldauǧa köptegen qyzyqty jaŋalyqtardy engızdı. Osy oraida BQO boiynşa ekonomikalyq tergep-tekseru departamentınıŋ basşysy Asylbek Düisenovtı sözge tartqan edık.
Asylbek Äbılqaiyrūlynyŋ aituynşa, käsıpker öz qyzmetın jüzege asyruǧa käsıbi emes közqaras tanytuynyŋ nätijesınde azamattyq, qylmystyq nemese äkımşılık jauapkerşılıkke tartyluy mümkın. Käsıpkerdıŋ özıne eŋ ülken qauıp töndıretın qylmystyq qudalau täuekelı bolyp tabylady, öitkenı būl jaǧdaida mülıktık qūqyqtardan basqa, käsıpkerdıŋ erkın jürıp-tūru qūqyǧy, jüzege asyru qūqyǧy siiaqty mülıktık emes jeke qūqyqtary, käsıbi qyzmet jäne taǧy basqa da qūqyqtaryna kerı äser etuı mümkın.
– Qarjylyq monitoringı organdary jūmysynyŋ negızgı baǧyttarynyŋ bırı – käsıpkerlık subektılerın tıkelei qylmystyq proseste qorǧau bolyp tabylady. Käsıpkerlık subektılerı jasaityn qylmystardyŋ belgılı bır erekşelıkterın eskere otyryp, zaŋnamada olarǧa qūqyqtardy qorǧaudyŋ belgılı bır kepıldıkterı qarastyrylǧan. Sondyqtan tergeuşıler men sottardyŋ aldynda käsıpkerlık qyzmettı kürdelendırmei, ūlttyq baǧyttaǧy biznestıŋ damuyna yqpal etıp, ony zaŋdy saqtauǧa şaqyru mındetı tūr. Qylmystyq sot ısın jürgızudegı käsıpkerlerdıŋ qūqyqtaryn ekı topqa böluge bolady: qylmystyŋ qūrbany bolǧan käsıpkerlerdıŋ qūqyqtary jäne qylmys jasady dep küdıktengen nemese aiyptalǧan käsıpkerlerdıŋ qūqyqtary. Qylmystyq-prosestık kodeksınıŋ 65-babynyŋ 5-bölıgınde bekıtılgen aiyptaluşy qūqyqtarynyŋ jiyntyǧynan basqa, käsıpkerge Kodekste tyiym salynbaǧan özge de täsıldermen jäne ädıstermen özın qorǧau qūqyǧy berılgen. Sondai-aq, qylmystyq prosestıŋ engızılgen üş buyndy modelı prokuror şeşımdı bekıtkenge deiın azamattardy qylmystyq proseske tartudy boldyrmady. Būl modeldıŋ artyqşylyǧy elımızde azamattardyŋ konstitusiialyq qūqyqtarynyŋ būzyluyn, joǧary tūrǧan prokuraturamen şeşımderınıŋ küşın joiudy azaitu, sondai-aq artyq biurokratiialyq kıdırısterdı boldyrmau boldy. Elektrondyq kelısım kezınde manipuliasiialar barynşa azaitylady, öitkenı qabyldanǧan negızgı şeşımderdı tüzetu mümkın emes, būl būrmalau mümkındıgın de joiady, – deidı departament basşysy.
Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa engızılgen qylmystyq prosestıŋ üş buyndy modelı zaŋnyŋ üstemdıgın, ädıldıktı jäne azamattardyŋ qūqyqtaryn qorǧaudy qamtamasyz etetını sözsız dep sanaimyz. Osylaişa, käsıpkerlerdıŋ qyzmetıne negızsız aralasuǧa jol bermeu maqsatynda Agenttık pen prokuratura organdary ekonomikalyq saladaǧy qylmystyq qūqyq būzuşylyqtar turaly kelıp tüsken habarlamalardyŋ Sotqa deiıngı tergep-tekserudıŋ bıryŋǧai tızılımıne tırkeluıne qataŋ baqylau jürgızedı. Būl qylmystyq qudalau organdary qyzmetınıŋ qylmystyq ısterdı negızsız tırkeuge jol bermeuge, sondai-aq sotqa deiıngı tergep-tekseru sapasyn arttyruǧa, tırkeu tärtıbın nyǧaituǧa jäne profilaktikalyq jūmysty jaqsartuǧa baǧyttalǧanyn bıldıredı.
Sala basşysynyŋ sözınşe, qazırgı uaqytta Ekonomikalyq tergep-tekseru qyzmetınıŋ aldyna qylmystyq proseste azamattardyŋ konstitusiialyq qūqyqtarynyŋ būzyluyna jol bermeu, sondai-aq halyqtyŋ qūqyq qorǧau organdaryna degen senım deŋgeiın arttyru maqsatynda qūqyq būzuşylyq profilaktikasyna qatysatyn qoǧamdyq ūiymdar men azamattardyŋ sanyn arttyru mındetı tūr. Sondyqtan azamattarmen tyǧyz qarym-qatynas qajet. Bügıngı taŋda Ekonomikalyq tergep-tekseru qyzmetı ekonomikalyq qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn aluǧa jäne memleket pen qalypty käsıpkerlıkke ekonomikalyq ziian keltırudıŋ qasaqana qylmystyq shemalaryn jasaǧan adamdardyŋ tarapynan bolǧan qylmystyq qūqyq būzuşylyqtardyŋ jolyn kesuge köbırek baǧyttalǧan.
Soŋǧy jyldardaǧy statistikalyq mälımetterge süiensek, sotqa deiıngı tergep-tekseru jūmystarynyŋ sapasy artyp, al tırkelgen qylmystar sany azaiyp keledı. Käsıpkerlerdıŋ qūqyqtaryn qorǧauda sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl jäne köleŋkelı ekonomikany tömendetude käsıpkerlık subektılerı men ekonomikalyq tergeu qyzmetınıŋ özara ıs-qimyly maŋyzdy röl atqarady. Bügıngı taŋda mūndai özara ıs-qimyl negızınen biznestıŋ qūqyqtary men müddelerın qorǧau jäne memlekettık baǧdarlamalardy ıske asyruǧa qazaqstandyq biznestı tartu basty mındetı bolyp tabylatyn «Atameken» Qazaqstan Respublikasynyŋ Ūlttyq käsıpkerler palatasymen bırlesıp jüzege asyrylady.
– Bızdıŋ bırlesken qyzmetımız käsıpkerlerdıŋ qūqyǧyn qorǧauǧa da, ekonomikalyq qylmystardyŋ aldyn aluǧa da baǧyttalǧan. Mūndai özara ıs-qimyl käsıpkerlerdıŋ qūqyqtary men müddelerın qorǧauǧa, joǧaryda atap ötkendei bizneske qysymdy tömendetuge, tırkelgen qylmystyq ısterdıŋ sanyn azaituǧa, sondai-aq käsıpkerlerdı qylmystyq prosestıŋ orbitasyna tartpai, biudjettı tolyqtyrudy arttyruǧa eleulı üles qosady. Būl da käsıpkerlerdıŋ ekonomikalyq tergep-tekseru qyzmetıne degen jalpy közqarasyna oŋ äserın tigızedı dep oilaimyz. Agenttıktıŋ tapsyrmasyna säikes, Ūlttyq käsıpkerler palatasynyŋ alaŋynda departamenttıŋ bırınşı basşylarynyŋ azamattardy qabyldau kestesı belgılendı. Käsıpkerler palatasynyŋ ökılderımen bırlesken profilaktikalyq jūmystar ärı qarai da jalǧasyn tabady. Qazırgı uaqytta käsıpkerlık qyzmetke kedergı jasau faktılerı tırkelgen joq. Bızdıŋ departamentımızdıŋ qyzmetkerlerı arasyndaǧy keleŋsız mınez-qūlyqtardy joiu jäne sybailas jemqorlyqtyŋ aldyn alu maqsatynda jüielı türde qūqyqtyq oqytu jürgızılıp, jeke qūrammen jürgızgen jeke tüsındıru jūmystary boiynşa basqarma basşylarynyŋ apta saiynǧy esepterı jüielı türde tyŋdalyp otyrady, – deidı būl turasynda sala basşysy.
Degenmen, qoǧamda özınıŋ alǧan kırısın zaŋsyz köleŋkege audaru mäselelerınıŋ bar ekendıgın ūmytpauymyz kerek jäne ony joiu üşın qazaqstandyqtardy köleŋkelı körınısterge tözbeuşılık ruhynda tärbieleu üşın bükıl qoǧamnyŋ küş-jıgerın bırıktıru qajet.
Qazırgı uaqytta negızgı mındet – käsıpkerlerdı qylmystyq qudalau emes, memleket ekonomikasynyŋ qalypty jūmys ısteuın qamtamasyz etu, biudjetke zaŋdy tölemderdı öteu, qyzmet körsetu salasyna jaŋaşa közqaraspen qaraityn uaqyt keldı.
