Ótken kóktemde Bilim jáne ǵylym mınıstri Erlan Saǵadıev geografııa, dúnıetaný jáne Qazaqstan tarıxy sabaqtaryn keminde eki saǵattan mýzeılerde, joǵary oqý oryndarynyń mýzeıleri men ǵylymı ınstıtýttarynda ótkizýdi usynǵan bolatyn.
Bul dástúr Eýropa men AQSh-ta, kórshi Qytaıda burynnan bar. Irgedegi Reseıde de bar bolǵanymen, ótken jyly arnaıy buıryqpen rettelip, bekitildi. Mınıstr Erlan Kenjeǵalıulynyń oqý pánderin mýzeıde ótkizý týraly ıdeıasy alǵashqyda kóp adamǵa jańalyq bola qoıǵan joq. «Balalardy mýzeıge aparyp sabaq ótkizý ádettegi dúnıe emes pe?» degen pikirdi estidim. Elimizdegi mýzeı salasynyń nasıhaty az bolǵandyqtan men bul pikirge túsinistikpen qaradym. Anyǵynda, mınıstrdiń bul qadamy mýzeı men mektep arasyndaǵy birqatar máseleniń arajigin ashyp berdi. Ózderińiz bilesizder, Qazaqstandaǵy 239 mýzeıdiń 5-eýi jekemenshik, 197-si kásiporyn tıptegi, 37-si memlekettik mekeme bolyp sanalady. Mýzeıde sabaq ótkizý úshin memleket jekemenshik mýzeılerdiń isine aralasa almaıdy. Demek, jekemenshik mýzeıler kelispese, oqýshylarǵa tegin sabaq ótkizý qıyn. Sondaı-aq, kásiporyn tıptegi mýzeıler ekskýrsııalyq qyzmet esebinen bıýdjetine kiris kirgizetindikten olarǵa da «sabaqty tegin ótkizińiz» dep aıta almasyńyz anyq. Buryn mýzeıler men mektep arasynda mýzeıge kirý bıletiniń aqysy únemi túsinbestik týdyryp keldi. Mýzeıler kirý aqysyn talap etedi, al, mektepter oqýshylarǵa tegin bolǵanyn qalaıdy. Mınıstr Erlan Kenjeǵalıulynyń bastamasyna sáıkes, mýzeılerde sabaq ótkiziletindikten mýzeı bilim berý salasynyń bir bólshegine aınaldy. Qazaqstan zańdaryna sáıkes, orta bilim alýǵa kez kelgen azamattyń quqyǵy bar. Demek, mýzeıge de belgili bir ýaqytta orta bilim alyp júrgen áribir azamat tegin kirýge quqyly. Al, mýzeıler kásiporyn nemese jekemenshik tıptegi bolǵandyqtan qyzmetterin aqyly usynady. Sebebi, mýzeılerde ekskýrsııa júrgizetin mamandardyń ekskýrsııalarynyń uzaqtyǵy 45 mınýt, talap boıynsha árbir ekskýrsovod kúnine 4 retten artyq ekskýrsııa júrgizbeıdi. Olardyń júrgizgen ekskýrsııalary mýzeı bıýdjetine qarajat ákeletindikten árbir mýzeı oqýshylarǵa tegin ekskýrsııa júrgizgennen góri, ýaqytyn baǵalap, basqa kelýshilerge aqyly ekskýrsııa júrgizgendi jón sanaıdy. Iaǵnı, ekskýrsovodtardyń árbir 45 mınýty baǵaly jáne ony tıimdi paıdalanǵan jón. Mýzeı marketologtary da tegin qyzmet túrlerin qaıyrymdylyq retinde ǵana jasaýdy usynady. Qaıyrymdylyqtyń kúnde bola bermeıtinin jaqsy bilemiz...
Osyny túsingen Erlan Kenjeǵalıuly jergilikti ákimdikterge arnaıy usynys jasap, jergilikti atqarýshy organnyń bıýdjeti esebinen mýzeılerge qyzmetaqysyn tóleý mehanızmderin kórsetip berdi. Iaǵnı, budan bylaı oqýshylardyń bekitilgen kestege sáıkes mýzeıge kirý aqysyn jergilikti bıýdjet mýzeılerge tóleıdi. Mýzeıler men orta bilim berý mekemeleri kelisim shartqa otyryp, sabaq ótkizý kestesin bekitedi, qyzmetaqysyna kelisedi. Orta bilim berý mekemeleri bekitilgen kestege sáıkes, oqýshylardyń sabaqqa qatysýyn qamtamasyz etedi. Mýzeıler bolsa, dárejesi ǵylymı qyzmetkerden tómen emes mamannyń qatysýymen ekskýrsııa júrgizedi. Eń tıimdisi, mýzeılerde ótkiziletin sabaqtardyń kúntizbelik jospary men sabaq josparyn mektep pen mýzeı basshylary ózara kelisý arqyly bekitedi. Osy arada baıqasańyz, mýzeılerge oqýshylar ekskýrsııa úshin ǵana kelmeıdi. Burynǵy, dástúrli ekskýrııalardan artyqshylyǵy retinde aıtatyn bolsaq, bul sabaqtar aldyn ala josparlanǵan, jospary bekitilgen, sabaqtary belgili bir taqyryptyń aıasynda ótetin bolady (sabaq ótkizý maqsatynda únemi bir mýzeıge tolyq ekskýrsııa jasaı bergen durys emes. Múmkindiginshe, ekskýrsııalar belgili bir taqyryptarǵa ǵana arnalǵany durys). Sabaqtardy belgili bir taqyryp aıasynda ótkizýde QR Tuńǵysh Prezıdenti mýzeıi men Ulttyq mýzeı, Ortalyq mýzeılerdiń tájirıbesi bar ekenin aıta ótý kerek. Bilim jáne ǵylym mınıstriniń bastamasynda osy jaǵy da tolyq qamtylǵan.
Mınıstr Erlan Kenjeǵalıuly Keńes odaǵy tusynan bastap dástúr bolyp ketken, mekemeler arasynda ózara túsinispeýshilik týdyryp kelgen «tizimmen mýzeıge barý» ádisin órkenıetti jolǵa qoıǵanyn joǵary baǵalaımyn. Mınıstrdiń bul bastamasy aldaǵy ýaqytta Eýropa, AQSh, Qytaı men Reseı elderindegideı óz jemisin bereri sózsiz.
Nurserik JOLBARYS,
KAZMUSEUM.KZ
