Ötken köktemde Bılım jäne ǧylym ministrı Erlan Saǧadiev geografiia, dünietanu jäne Qazaqstan tarixy sabaqtaryn kemınde ekı saǧattan muzeilerde, joǧary oqu oryndarynyŋ muzeilerı men ǧylymi instituttarynda ötkızudı ūsynǧan bolatyn.
Būl dästür Europa men AQŞ-ta, körşı Qytaida būrynnan bar. Irgedegı Reseide de bar bolǧanymen, ötken jyly arnaiy būiryqpen rettelıp, bekıtıldı. Ministr Erlan Kenjeǧaliūlynyŋ oqu pänderın muzeide ötkızu turaly ideiasy alǧaşqyda köp adamǧa jaŋalyq bola qoiǧan joq. «Balalardy muzeige aparyp sabaq ötkızu ädettegı dünie emes pe?» degen pıkırdı estıdım. Elımızdegı muzei salasynyŋ nasihaty az bolǧandyqtan men būl pıkırge tüsınıstıkpen qaradym. Anyǧynda, ministrdıŋ būl qadamy muzei men mektep arasyndaǧy bırqatar mäselenıŋ arajıgın aşyp berdı. Özderıŋız bılesızder, Qazaqstandaǧy 239 muzeidıŋ 5-euı jekemenşık, 197-sı käsıporyn tiptegı, 37-sı memlekettık mekeme bolyp sanalady. Muzeide sabaq ötkızu üşın memleket jekemenşık muzeilerdıŋ ısıne aralasa almaidy. Demek, jekemenşık muzeiler kelıspese, oquşylarǧa tegın sabaq ötkızu qiyn. Sondai-aq, käsıporyn tiptegı muzeiler ekskursiialyq qyzmet esebınen biudjetıne kırıs kırgızetındıkten olarǧa da «sabaqty tegın ötkızıŋız» dep aita almasyŋyz anyq. Būryn muzeiler men mektep arasynda muzeige kıru biletınıŋ aqysy ünemı tüsınbestık tudyryp keldı. Muzeiler kıru aqysyn talap etedı, al, mektepter oquşylarǧa tegın bolǧanyn qalaidy. Ministr Erlan Kenjeǧaliūlynyŋ bastamasyna säikes, muzeilerde sabaq ötkızıletındıkten muzei bılım beru salasynyŋ bır bölşegıne ainaldy. Qazaqstan zaŋdaryna säikes, orta bılım aluǧa kez kelgen azamattyŋ qūqyǧy bar. Demek, muzeige de belgılı bır uaqytta orta bılım alyp jürgen ärıbır azamat tegın kıruge qūqyly. Al, muzeiler käsıporyn nemese jekemenşık tiptegı bolǧandyqtan qyzmetterın aqyly ūsynady. Sebebı, muzeilerde ekskursiia jürgızetın mamandardyŋ ekskursiialarynyŋ ūzaqtyǧy 45 minut, talap boiynşa ärbır ekskursovod künıne 4 retten artyq ekskursiia jürgızbeidı. Olardyŋ jürgızgen ekskursiialary muzei biudjetıne qarajat äkeletındıkten ärbır muzei oquşylarǧa tegın ekskursiia jürgızgennen görı, uaqytyn baǧalap, basqa keluşılerge aqyly ekskursiia jürgızgendı jön sanaidy. Iаǧni, ekskursovodtardyŋ ärbır 45 minuty baǧaly jäne ony tiımdı paidalanǧan jön. Muzei marketologtary da tegın qyzmet türlerın qaiyrymdylyq retınde ǧana jasaudy ūsynady. Qaiyrymdylyqtyŋ künde bola bermeitının jaqsy bılemız...
Osyny tüsıngen Erlan Kenjeǧaliūly jergılıktı äkımdıkterge arnaiy ūsynys jasap, jergılıktı atqaruşy organnyŋ biudjetı esebınen muzeilerge qyzmetaqysyn töleu mehanizmderın körsetıp berdı. Iаǧni, būdan bylai oquşylardyŋ bekıtılgen kestege säikes muzeige kıru aqysyn jergılıktı biudjet muzeilerge töleidı. Muzeiler men orta bılım beru mekemelerı kelısım şartqa otyryp, sabaq ötkızu kestesın bekıtedı, qyzmetaqysyna kelısedı. Orta bılım beru mekemelerı bekıtılgen kestege säikes, oquşylardyŋ sabaqqa qatysuyn qamtamasyz etedı. Muzeiler bolsa, därejesı ǧylymi qyzmetkerden tömen emes mamannyŋ qatysuymen ekskursiia jürgızedı. Eŋ tiımdısı, muzeilerde ötkızıletın sabaqtardyŋ küntızbelık jospary men sabaq josparyn mektep pen muzei basşylary özara kelısu arqyly bekıtedı. Osy arada baiqasaŋyz, muzeilerge oquşylar ekskursiia üşın ǧana kelmeidı. Būrynǧy, dästürlı ekskuriialardan artyqşylyǧy retınde aitatyn bolsaq, būl sabaqtar aldyn ala josparlanǧan, jospary bekıtılgen, sabaqtary belgılı bır taqyryptyŋ aiasynda ötetın bolady (sabaq ötkızu maqsatynda ünemı bır muzeige tolyq ekskursiia jasai bergen dūrys emes. Mümkındıgınşe, ekskursiialar belgılı bır taqyryptarǧa ǧana arnalǧany dūrys). Sabaqtardy belgılı bır taqyryp aiasynda ötkızude QR Tūŋǧyş Prezidentı muzeiı men Ūlttyq muzei, Ortalyq muzeilerdıŋ täjıribesı bar ekenın aita ötu kerek. Bılım jäne ǧylym ministrınıŋ bastamasynda osy jaǧy da tolyq qamtylǧan.
Ministr Erlan Kenjeǧaliūly Keŋes odaǧy tūsynan bastap dästür bolyp ketken, mekemeler arasynda özara tüsınıspeuşılık tudyryp kelgen «tızımmen muzeige baru» ädısın örkeniettı jolǧa qoiǧanyn joǧary baǧalaimyn. Ministrdıŋ būl bastamasy aldaǧy uaqytta Europa, AQŞ, Qytai men Resei elderındegıdei öz jemısın bererı sözsız.
Nūrserık JOLBARYS,
KAZMUSEUM.KZ
