Qazaqstanda bettı tūtas jauyp tūratyn kiım türlerıne tyiym salynuy mümkın. Qyzu talqylanyp jatqan taqyryptyŋ bırı osy. Sebebı bettı tolyq tūmşalap tūratyn kiımge tyiym saludy «dıni ūstanymǧa qarsylyq» retınde qabyldaityn toptar da bar. Mıne, sol azamattar būl zaŋdy «öz ūstanymdaryna qol sūǧu» dep qabyldaityn siiaqty.
Alaida būl zaŋ, eŋ aldymen, qauıpsızdık mäselesı ǧoi. Betın tūmşalap alǧan adamnyŋ kım ekenın anyqtau qiyn. Ol ızdeude jürgen jan ba, qylmysker me, er me, äiel me bılmeisıŋ. Kamera da anyqtai almaidy. Olardy tekseru de qiyn. Al arnaiy zaŋ bolsa, onda sol zaŋǧa süiene otyryp tekseruge bolady.
Ortalyq Aziiada būl täjıribe baiaǧyda bastalyp kettı. Mysaly Täjıkstanda bır jylǧa juyqtady. Bettı tūmşalaityn kiımge tyiym salyp, tekserıs jürgızıp jatyr. Qyrǧyzstanda da solai. Jaqynda ǧana köşede betın tūmşalap jürgenderge eskertu jasap jatqan videolary şyqty. Qyrǧyz qoǧamy yzu-qyzu talqylap jatty. Özbekstan eŋ bırınşılerdıŋ bırı bolyp būl mäselenı qolǧa alǧan bolatyn. Türkımenstan jabyq el. Aqparat alu qiyn, bıraq olarda da būndai erejeler bar. Al Qazaqstan endı talqylap jür.
Şyǧyp jatqan aqparatqa süiensek, medisinalyq körsetılımder boiynşa, qyzmettık mındetterdı oryndau barysynda (arnaiy jasaq, qauıpsızdık qyzmetı), sporttyq jäne mädeni ıs-şaralarǧa qatysqanda jäne özge de erekşe jaǧdailarda bettı jauyp tūratyn kiımderdı kiiuge rūqsat etıledı. Al endı 24/7 rejimınde betıŋdı qoǧamdyq orynda jauyp jüruge rūqsat etılmeitın siiaqty. Qoǧamdyq orynda qauıpsızdıktı qamtamasyz etu üşın bettı tūmşalaityn kiımderge tyiym salynbaq. Onyŋ üstıne bızdıŋ elımızge kırıp-şyǧatyndar sany az emes.
Geosaiasi jaǧdaiǧa bailanysty qaşqyndar da, bosqyndar da kelıp jatyr. Eŋbek migranttary da bar. Sol üşın būl mäselenıŋ bärı qauıpsızdık tūrǧysynan tüsındırıledı. Būl dūrys ūsynys dep oilaimyn. Al üiınde är adam özı bıledı ǧoi ne kise de.
Ashat Qasenǧali
Qyrǧyzstanda 20 jasqa tolmaǧan qyzdarǧa küieusız nemese ata-anasyz elden şyǧuǧa tyiym salu ūsynylady
