Covid-19 ǧylymi basylymdardyŋ pozisiiasyna qalai äser ettı?

Älemdı jaulaǧan Covid-19 dertınen keiın ǧylymi basylymdardyŋ da pozisiiasyna, sonymen qatar, keibır editorlyq toptaryna özgerıster endı. Būl prosess Covid-19 aiaqtalǧannan keiın de innovasiialyq, tehnologiialyq tarapynan jaŋa özgerısterge ūşyraidy. Osyǧan orai ǧylymi jurnal mazmūny da jaŋa özgerısterge beiımdele tüsedı. Būl qandai jaŋa özgerıster boluy mümkın?  

Jurnal kez kelgen baǧytta jaryq körse de, pandemiiadan keiın köptegen basylymdarda jariialanatyn maqalanyŋ basym köpşılıgıne problemalyq sūraqtar qamtyluy qajettıgı maŋyzdy sanalyp otyr. Būl gumanitarlyq salalardaǧy jurnaldarǧa da qatysty.

Pandemiia taqyrybynyŋ gumanitarlyq salada zertteluı qanşalyqty maŋyzdy ärı būl ne üşın qajet? Tıldı, tarihty, ädebiettı, psihologiiany t.s.s. salalardy oqytu barysyndaǧy problemalyq sūraqtardy pandemiia kezınde qalai şeşe alamyz degen syndy eksperimenttık-praktikalyq qorytyndylary boiynşa maqalanyŋ metodikalyq bölımınde taldai otyryp, ǧylymi maqalaŋyzdy ūsynsaŋyz - būl basylymdar üşın bügıngı künnıŋ aktualdy taqyryby. "Pandemiia kezınde tıl sabaqtaryn qaşyqtyqtan oqytu täsılderı", "Pandemiia kezınde tarih sabaǧynda innovasiialyq tehnologiialardy qoldanu tiımdılıgı" degen syndy taqyryptar ǧylymi öŋdeudı qajet etkenımen, bärıbır maŋyzdy bolyp qala beredı. Jariialanu mümkındıgı de joǧary. Ǧalymdar üşın osy jaǧdaida tömendegı ekı jaitty anyqtap alu qajettılıgı tuyndaidy. 1. Sızge kez kelgen maqalanyŋ jariialanuy maŋyzdy ma? 2. Sızdıŋ öz salaŋyzdaǧy imidjıŋızdıŋ qalyptasyp, zertteu taqyrybyŋyzdy jetık bıletın maman retınde öz ızıŋızdı qaldyrǧanyŋyz maŋyzdy ma? Kez kelgen oily ǧalym ekınşısın taŋdary anyq.

Onda sız män beretın jaǧdai - būl sızdıŋ research profilıŋız. Būl profilıŋız sızdıŋ imidjıŋız. Ǧylymi imidj - būl sız emes, sızdıŋ zertteulerıŋız.

Mysaly, Ädebiet teoriiasy tarapynan zertteulerıŋız qandai baǧytty qamtuy tiıs. Abai taqyrybyna bailanysty zertteulerdı alaiyq. "Abaidyŋ tabiǧat lirikasy", "Abaidyŋ qara sözderı", "Abai şyǧarmalarynyŋ tekstologiiasy" syndy taqyryptar bır mezgıldık emes, klassikalyq ärı jete ızdenudı qajet etetın taqyryptar. Şet eldık tegın impakt faktorly ǧylymi basylymǧa Abai şyǧarmasy turaly maqala ūsyna qalsaŋyz: teoriia ma, syn ba, tarihy ma, onyŋ ışınde, teoriialyq tūrǧydan bolsa, janrlyq ızdenıster jaiynda, atalǧan janr turaly soŋǧy, qyzu talqyǧa tüsken maqalalar turaly jetkılıktı derekközderıŋız qamtyluy tiıs. Abai şyǧarmalarynyŋ zertteluı deŋgeiı, tekstologiialyq ızdenıster älı de tolyqtyrudy qajet etedı. Äsırese, janrlyq tūrǧydan anyqtau -kürdelı. Būl jaǧdaida şyǧystyq, batystyq, töl teoriialyq ūǧymdardy salystyra otyryp, qaisysy Abai şyǧarmalarynyŋ tabiǧatyn aşa tüsedı degen saualdarǧa jauap beru qajettılıgı tuyndaidy. Ǧylymi maqala jazu barysynda bızde teoriia men tarih, oǧan syn qabattasa jazylyp ketetın uaqyttar da bolǧan. Bız joǧaryda atap otyrǧan "ǧalymnyŋ älemdık imidjı" mūndai olqylyqtardy kötermeidı. Ǧylymi maqala jazu barysynda bız eskere bermeitın, äitse de maŋyzdy sanalatyn ädebi şolu, tūjyrymdamalyq negızderı jäne teoriialyq jaqtary: terminder men olardyŋ funksiialary, aiyrmaşylyqtary jaiynda jete ızdenıster qajet. Kez kelgen halyqaralyq jiyndarda aldymyzda tūrǧan, qarapaiym tılmen aitsaq, kölbeu tūrǧan taqtaişa elımızdı bıldıredı. Būl taqtaişany joǧary köterıp qoisaq, sol eldıŋ atynan söileitınımızdı bıldıredı. Halyqaralyq ǧylymi basylymǧa maqala jazuda da bız elımızdıŋ ǧylymyn, zertteu deŋgeiımızdı tanytamyz. "Ǧalymnyŋ älemdık imidjı" - sızdıŋ elıŋızdıŋ de ǧylymi imidjı. Al Abai turaly zertteu maqalaŋyz jaryqqa şyqsa, būl - quanyş. Sebebı, Abaidyŋ älemdık örkenietke qosqan ülesı turaly naqty, tūjyrymdalǧan taldau jasau - tūtas qazaq elınıŋ älemdık örkenietke qosqan ülesın paş etu. Būl taqyryp qai uaqytta da - özektı. Aldyŋǧy buyn zertteulerın bolaşaqqa jalǧastyru jolynda köpır bolu - mındetımız. Abaidyŋ 175 jyldyǧy osyndai ırgelı zertteulerdıŋ bastaluyna jol aşty dep nyq senımmen aita alamyz.